सरकारले चासो नराखेपछि किसानले मात्रै पहल गरेर नहुँदो रहेछ

सरकारले मासु उत्पादनमा आत्म निर्भर हुने कुरा गरिरहेको छ । तर, वास्तविकता सरकारले भनेजस्तो छैन । किनकी सरकारले मासु उत्पादनको लागि आवश्यक पर्ने पूर्वाधारको लागि आवश्यक पर्ने कुनै काम नै गरेको छैन । बजेटमा, कार्यक्रमहरुमा, भाषणहरुमा प्रतिवद्धता जनाएर त केही हुँदैन ।
बंगुरपालनको कुरा गर्दा नेपालमा बार्षिक ४० हजार मेट्रिक टन बंगुरको मासु खपत हुन्छ भन्ने हाम्रो अनुमान छ । सरकारी आँकडा ३१ हजार मेट्रिक टन छ । तर कुनै पनि तारे होटलहरुले नेपाली बंगुरको मासु खपत गर्दैनन् । उनीहरुले विदेशबाट ल्याउंछन् । उनीहरुले मासु खपतको वास्तविक तथ्याँक दिंदैनन् । त्यसैले यकिन तथ्याँक निकाल्न गाह्रो पर्छ ।
केही वर्ष अघि फैलिएको स्वाइन फिवरको महामारीले झण्डै ८ लाख बंगुर मरे । त्यसपछि बंगुरको समग्र मूल्य सृंखला नै खल्बलियो । त्यो महामारीको कारण धेरै किसानहरु टाट पल्टिए । मेरो आफ्नै साढे १४ सय बंगुर मरे । म आफै सिद्धिएं, त्यसयता फेरि उठ्ने प्रयास गरिरहेको छु, तर सकिरहेको छैन । देशभरमा राम्रा र ठूला भनिएका बंगुरपालक किसानहरु पलायन भए । थोरै थोरै पाल्नेहरुलाई बरु धेरै समस्या नहुँदो रहेछ । २,४ वटा बंगुर मरे पनि केही समयमै यसोउसो गरेर फेरि उठ्न सक्दा रहेछन् । धेरै पाल्नेहरुलाई त कुनै महामारीबाट पीडित भएपछि उठ्न निकै गाह्रो हुँदो रहेछ । एकै पटक करोडौं लगानी डुबेपछि त्यसपछिको व्यवस्थापन मिलाउन निकै सकस हुँदो रहेछ । त्यो मिलाउन नसक्दा पलायन हुनु पर्ने वाध्यता हुंदो रहेछ । अहिले व्यवसायिक बंगुरपालक किसानहरु त्यही अवस्थाबाट गुज्रिन वाध्य भएका छन् । क्षमबहादुर थापा, संजिव राई जस्ता प्रतिष्ठित बंगुरपालक किसान पनि पलायन हुने अवस्था आउनुले नेपालमा अहिले बंगुरपालनको अवस्था के छ भन्ने स्पष्ट हुन्छ ।
बंगुरपालनको समस्या के हो भन्ने थाहा नभएको विषय होइन । तर सरकारी निकायले चासो नराखेपछि किसानले मात्रै पहल गरेर नहुँदो रहेछ । सरल कर्जा, बीमा, अनुदान जस्ता विषय कार्यान्वयन गर्ने र आवश्यक परेकालाई भन्दा पनि सहजरुपमा उपलब्ध गराउने भन्दा पनि हल्ला गर्ने विषय बनाइएको छ । खोप, औषधि, दाना कुनै पनि आवश्यक सामाग्रि सहज पाइदैन । अनि कसरी किसान बंगुरपालनप्रति आकर्षित हुन्छन ? कसरी देश मासुमा आत्मनिर्भर हुन्छ ।
नेपालमा बंगुरपालन व्यवसायको सम्भावना नभएको होइन, अथाह सम्भावना छ । तर, जति सजिलो सोंचिन्छ, त्यस्तो छैन । चुनौतिहरुलाई बुझेर, चिनेर त्यही अनुसारले तयारी गरेर शुरु गर्ने हो भन्ने बल्ल सफल हुन सकिन्छ ।