एक पछि अर्काे गर्दै भइरहेका दुर्घटनाहरुको समाचारहरु हेर्दा, पढ्दा, सुन्दा लाग्छ, नेपालमा ‘दुर्घटनाको सिजन’ चलिरहेको छ । नेपाल भित्र त एक पछि अर्काे गर्दै सडक र हवाई दुर्घटनाहरु भैरहेकै छन् नै भारतमा समेत कहिले सडक दुर्घटना त कहिले बाढी पहिरोबाट नेपालीहरुको ज्यान गुमाइरहनु परेको छ, धनमालको नोक्सान बेहोर्नु परेको छ ।
नेपाल प्रहरीको एक तथ्याङकका अनुसार २०७१ सालदेखि यताको १० वर्षमा नेपालमा साना र ठूला गरेर झन्डै २ लाख ६० हजार वटा सडक दुर्घटनाहरू भएका छन । ती दुर्घटनामा परेर २४ हजार ९५ जनाको मृत्यु भएको छ भने ५० हजार जनाभन्दा बढी गम्भीर घाइते भएका छन् ।
यो संख्यालाई औसतमा रूपान्तरण गर्ने हो भने नेपालमा दैनिक ७१ वटाभन्दा धेरै सडक दुर्घटना हुन्छन् भने त्यसबाट करिब १४ जना घाइते हुन्छन् र ७ जनाले ज्यान गुमाउंछन् । त्यसमाथि हवाई दुर्घटनाको समेत तथ्याँक जोड्ने हो भने त त्यो संख्या अरु बढ्छ ।
नेपाल प्रहरी वा अन्य कुनै निकायले कुन वर्गका मानिसहरु धेरै दुर्घटनामा पर्छन् भनेर विश्लेषण नगरे पनि दुर्घटनामा पर्नेहरु अधिकाँश कृषि क्षेत्रका रहने गरेको स्पष्ट छ ।
सडक दुर्घटनाको यो तथ्याँक आफैमा निकै अत्यास लाग्ने खालको छ । यातायात मन्त्रालयको एक प्रतिवदेनले केवल १० प्रतिशत नागरिकसंग मात्र नीजि सवारीसाधन भएको नेपाल जस्तो मुलुकमा विद्यमान सवारी दुर्घटनाबाट भएको मृत्युको तथ्याङ्क असाध्यै धेरै सवारीसाधन भएका अस्ट्रेलिया, संयुक्त अधिराज्य र नेदरल्यान्डस्को भन्दा तुलनात्मक हिसाबले निकै बढी भएको दावि गरिएको छ ।
दुर्घटनाहरुका बारेमा विभिन्न अध्ययनहरु भए पनि सडक दुर्घटनासंगै हुने भौतिक क्षतीको मूल्याँकन गर्ने हो भने त त्यसले अर्थतन्त्रमा कति डरलाग्दो घाटा सृजना गरिरहेको भन्ने थाहा हुन्छ । सडक दुर्घटनाका कारण कुनै पनि परिवार र राज्यलाई समेत व्यापक घाटा पुग्नेमा शायद कसैको असहमती रहंदैन । यद्धपी अहिलेसम्म सरकार वा कुनै गैरसरकारी क्षेत्रबाट दुर्घटनाहरुका कारण सृजना हुने गरेका आर्थिक क्षतिको बारेमा अध्ययन अनुसन्धान हुने गरेको पाइदैन ।
भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयले गत वर्ष तयार गरेको ‘यातायात क्षेत्र सुधार सुझाव कार्यदलको प्रतिवेदन–२०८०’ अनुसार नेपालमा सडक दुर्घटनामा पर्नेमा अधिकांश मोटरसाइकल चालक युवाहरू छन् ।
सडक दुर्घटना हुनुका एक, दुईवटा मात्रै नभएर धेरै कारणहरु छन् । जस्तो कि खराब सडक, पुराना सवारी साधन, बाढी, पहिरो, अनियन्त्रित गति, गाडी चालकहरुबीच छिटो दौडाउने अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा, पैदल यात्रुको कमजोरी, छाडा चौपाया आदी । भएका नियम कानुनहरुलाई प्रभावकारी लागू गर्न र कतिपय बनाउनु पर्ने नियम कानुन बनाएर लागू गर्न सरकारको बेवास्ताले पनि दुर्घटनाहरु बढाइरहेका छन् । तर, सरकारले हवाई दुर्घटनालाई जुन संवेदनशिलताका साथ छानविन गर्ने र दूर्घटना न्यूनीकरणका लागि चासो देखाउने गर्छ, सडक दुर्घटनाको बारेमा पनि उ पटक्कै संवेदनशिल नदेखिनु अर्काे दुर्भाग्य हो ।
नेपालमा दैनिक ७१ वटा सडक दुर्घटना, सात जनाको मृत्यु, १४ जना घाइते
